INTERCYZA w Polsce
jako sposób na uniknięcie długów współmałżonka
W dzisiejszym artykule przedstawię Czytelnikom Mojego Miasta skutki umowy intercyzy zawieranej między małżonkami i jej wpływ na odpowiedzialność za długi współmałżonka.
Z dniem zawarcia związku małżeńskiego między małżonkami powstaje ustrój wspólności majątkowej. Jeśli małżonkowie chcą mieć rozdzielność majątkową, muszą w tym celu zawrzeć umowę majątkową. Prawo rodzinne przewiduje również przypadki, kiedy rozdzielność majątkowa powstaje z mocy prawa, np. w przypadku orzeczenia separacji. Umowny ustrój rozdzielności może przybrać jedną z dwóch postaci. Może to być rozdzielność majątkowa określana jako zwykła albo rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków. Aby wprowadzić rozdzielność majątkową, małżonkowie muszą udać się do notariusza. Umowy majątkowe wymagają, dla swojej ważności, formy aktu notarialnego.
Tylko majątki osobiste
Umowa ustanawiająca rozdzielność majątkową może zostać zawarta w każdej chwili. Może to nastąpić zarówno przed zawarciem związku małżeńskiego, jak i podczas jego trwania. Wystarczy zgoda obojga małżonków, bo to do nich należy decyzja, że rozdzielność odpowiada ich potrzebom bardziej niż wspólność majątkowa. Jeśli rozdzielność ustanawia sąd, muszą wystąpić ważne powody, aby mógł on wydać takie orzeczenie. W wyniku wyłączenia wspólności majątkowej przestaje istnieć majątek wspólny. Istnieją jedynie majątki osobiste żony i męża. Jeśli małżonkowie zawarli umowę przed wstąpieniem w związek małżeński, majątek wspólny w ogóle nie powstanie. Natomiast jeśli ustanowienie rozdzielności majątkowej nastąpi po zawarciu małżeństwa, to majątek wspólny przestaje istnieć z momentem zawarcia umowy. W tym przypadku istniejący wcześniej majątek wspólny małżonków przekształca się z chwilą podpisania umowy z mocy prawa w majątek, do którego mają zastosowanie przepisy regulujące współwłasność w częściach ułamkowych. Udziały każdego z małżonków w takim majątku będą należały do ich majątków osobistych. Majątki małżonków pozostaną względem siebie w takich relacjach jak majątki osób sobie obcych. Każdy z małżonków będzie mógł samodzielnie decydować o losach swoich rzeczy. Jeśli np. przed zawarciem umowy małżonkowie byli właścicielami nieruchomości, to po wprowadzeniu rozdzielności majątkowej każdy z nich będzie miał w niej udział i będzie mógł go sprzedać albo obciążyć. Ustanowienie rozdzielności majątkowej nie wyklucza wspólnego nabywania przez małżonków przedmiotów majątkowych. Jednak przybierze ono postać nabycia udziału we współwłasności albo w innym prawie majątkowym. Udziały te wejdą do majątków osobistych żony oraz męża.
Istota umownej rozdzielności majątkowej polega na tym, że każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później. Zawierając taką umowę, małżonkowie mogą w niej postanowić o podziale majątku objętego uprzednio wspólnością oraz dokonać rozliczeń z tytułu nakładów poczynionych wcześniej z majątku wspólnego na majątek osobisty oraz z majątku osobistego na majątek wspólny. Wprowadzenie rozdzielności majątkowej powoduje, że majątki małżonków są autonomiczne. Zarówno żona, jak i mąż samodzielnie zarządzają swoim majątkiem i nie muszą uzyskiwać zgody drugiego z nich na dokonanie jakiejkolwiek czynności. Nie ma też obowiązku informowania go o stanie majątku i o ustanowionych obciążeniach. Małżonkowie nie są też uprawnieni do współposiadania i współkorzystania z majątku drugiego małżonka. Jedynym wyjątkiem jest mieszkanie należące do jednego z małżonków.
Z wyrównaniem dorobków
Małżonkowie, którzy nie chcą mieć majątku wspólnego, mogą ustanowić również rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Dorobkiem każdego z małżonków jest wzrost wartości jego majątku osobistego po zawarciu umowy majątkowej (np. kupno mieszkania). Ustrój ten tym różni się od zwykłej rozdzielności, że po jego ustaniu, np. po rozwiązaniu umowy albo po rozwodzie, między małżonkami nastąpi wyrównanie dorobków. Rozdzielność ta ustaje w przypadku śmierci jednego z małżonków, uznania go za zmarłego, orzeczenia rozwodu albo unieważnienia małżeństwa, orzeczenia separacji, ubezwłasnowolnienia małżonka albo ogłoszenia jego upadłości. Ustrój ustaje także, gdy małżonkowie rozwiążą albo zmienią łączącą ich umowę majątkową. Spowoduje to powstanie wspólności majątkowej. Na skutek ustania rozdzielności majątkowej małżonek, którego dorobek jest mniejszy, może żądać wyrównania dorobków. Wyrównanie może nastąpić przez zapłatę albo przez przeniesienie prawa np. własności albo użytkowania wieczystego nieruchomości. Ma to na celu usunięcie dysproporcji między majątkami małżonków. Nierówność majątków może powstać poprzez podział ról w małżeństwie, np. kiedy mąż pracował, a żona zajmowała się domem i dziećmi. Aby ustalić dorobki, małżonkowie muszą obliczyć, o jaką wartość wzrósł ich majątek po zawarciu umowy. Te wartości należy dodać do siebie i podzielić przez dwa.
Przymusowa rozdzielność
Rozdzielność majątkowa może także powstać w wyniku działania przepisów prawa, niezależnie od woli małżonków albo na skutek orzeczenia sądu, które znosi wspólność majątkową i zastępuje ją ustrojem rozdzielności. Stanie się tak, kiedy zaistnieją określone w przepisach przypadki. Wyłączenie wspólności majątkowej i wprowadzenie rozdzielności następuje w przypadku orzeczenia ubezwłasnowolnienia męża albo żony, ogłoszenia upadłości jednego z małżonków oraz orzeczenia separacji. W takiej sytuacji, mimo powstania rozdzielności majątkowej, między małżonkami nadał trwa wspólność najmu. To samo dotyczy powstania rozdzielności majątkowej na skutek ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków. Wynika to z prawa cywilnego, które wprowadza wspólność najmu niezależnie od istniejącego ustroju majątkowego, jeśli podpisanie umowy najmu nastąpiło w czasie trwania małżeństwa, a lokal ma służyć zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych rodziny. Mimo to sąd może z ważnych powodów na żądanie jednego z małżonków znieść wspólność najmu.
Co do zasady, udziały małżonków są równe i wchodzą do ich majątków osobistych. Rozdzielność majątkowa powstanie także – choć w praktyce zdarza się to bardzo rzadko – jeśli sąd orzeknie o ubezwłasnowolnieniu obojga małżonków. Ponadto wspólność ustawowa ustaje z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków. Sąd wyda takie postanowienie, jeśli uwzględni wniosek o ogłoszenie upadłości. Orzeczenie jest skuteczne z dniem wydania. Powoduje ono powstanie między małżonkami ustroju rozdzielności majątkowej, który trwa od chwili wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości do czasu umorzenia, uchylenia albo zakończenia postępowania upadłościowego. Jeśli postępowanie upadłościowe zostanie zakończone, pomiędzy małżonkami powstanie ustawowy ustrój majątkowy. Poza tym każdy z małżonków może żądać, żeby rozdzielność majątkowa została ustanowiona przez sąd. Małżonek może wystąpić z takim żądaniem, jeśli ma ważne powody, np. kiedy ze względu na konflikt między małżonkami wystąpią trudności w korzystaniu z przedmiotów należących do majątku wspólnego czy też działania jednego z małżonków zagrażają majątkowi wspólnemu. Z takim powództwem można wystąpić w każdym czasie trwania małżeństwa. Jeśli sąd uwzględni żądanie, wskaże w orzeczeniu dzień, od kiedy rozdzielność powstanie. Jeśli sąd nie wskaże takiej daty, to małżonek ma prawo domagać się, aby sąd uzupełnił wyrok w tym zakresie. Każdy małżonek może żądać, by rozdzielność majątkowa została ustanowiona przez sąd.
Monika Skrzypek-Paliwoda reprezentująca w całym kraju sprawy Polaków mieszkających za granicą, prowadząca Kancelarię Adwokacką w Polsce pod nazwą SEMPER LEX Prawo i Podatki
Adw. Monika Skrzypek-Paliwoda
ul. Kurzy Targ 5
50-103 Wrocław,
POLSKA
tel.+48 71 79 38 900 tel. kom. +48 660 464 896
www.semperlex.pl Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.