Kambodża

Lara Croft jest pierwszą kobiecą postacią w serii gier komputerowych „Tomb Raider”. Ekranizacja ich przysporzyła bohaterce licznych fanów zachwyconych grą aktorską Angeliny Jolie, wyczynami kaskaderskimi, efektami specjalnymi i cudownym planem filmowym. Kiedy w poszukiwaniu tajemniczego reliktu Lara trafia do Kambodży do świątyń Angkoru, możemy podziwiać przepiękną architekturę, tak niesamowitą, że wielu widzom wydaje się wciąż imitacją z kartonu. Nic dziwnego, gdyż dawne królestwo Khmerów w rzeczywistości przewyższało i przyćmiewało wszystko, co powstało na świecie w dobie średniowiecza.

Między wczesnym IX a XIII wiekiem Khmerowie wznieśli na obszarze większym niż 200 km² ponad 1000 przybytków kultu i świątyń. Angkor Wat jest największym zabytkiem religijnym na świecie. Sanktuarium było poświęcone najwyższemu hinduskiemu bogu Wisznie i zostało zbudowane jako niebiański pałac królów-bogów. Do budowy użyto więcej kamieni niż do wzniesienia egipskiej piramidy Cheopsa. Z kolei główna świątynia starożytnej stolicy Khmerów – Bayon – słynie z ogromnych twarzy wyrzeźbionych w kamieniu. Robią one oszałamiające wrażenie. Zresztą wszystkie należące do tego obiektu świątynie zachwycają bogactwem reliefów, rzeźb, motywów i harmonią architektury. Wyjątkową atrakcją jest kompleks Ta Prohm, który dawniej był zarówno buddyjską świątynią, jak i uniwersytetem. Wszechobecna dżungla zdominowała jednak kamienne budowle. Potężne korzenie figowców i 45-metrowych drzew tetramale rozsadziły wiele sklepień. Malownicze połączenie korzeni drzew porastających ruiny, wejścia oplecione konarami oraz słoneczne prześwity czynią z ruin miejsce wręcz magiczne, skłaniające do rozmyślań o urodzie świata, ale i o przemijaniu. Wspaniałe plenery fotograficzne powodują, że sanktuarium to jest najczęściej odwiedzane z całego kompleksu Angkor. W średniowieczu w Angkor Wat i w jego okolicach mieszkało ok. miliona ludzi. Dzięki temu miasto stało się jedną z największych metropolii świata przedindustrialnego. Ogromne akweny, liczne systemy irygacyjne, groble i kanały umożliwiały rolnikom zbieranie ryżu nawet trzy razy w roku. W ten sposób imperium Khmerów rozrosło się, stając się, obok Chin, największą potęgą w Azji. Niestety w połowie XV wieku Imperium Khmerów w tajemniczy sposób upadło i zostało zapomniane. Od tego czasu aż do 1860 roku, czyli ponownego odkrycia spuścizny Khmerów, przyroda całkowicie zawładnęła tym miejscem.

Khmerskie zwyczaje

Wybierając się na wycieczkę do Kambodży warto pamiętać, że tubylcy uśmiechają się do siebie nawet podczas kłótni, gdyż nie mają w zwyczaju okazywania złości czy irytacji. W tym regionie nie należy także dotykać cudzej głowy, wskazywać na kogoś palcem i pokazywać podeszew butów. Dawać i brać coś można tylko prawą ręką, a uniesienie kciuka w górę jest postrzegane jako gest seksualny.

Małżeństwa są w tym biednym kraju zawierane na całe życie, gdyż narzeczony musi zapłacić za dziewczynę minimum 10 tys. dolarów, a za dziewczynę po studiach nawet do 30 tys. dolarów, więc rozwody i skoki w bok raczej się nie opłacają. Mówi się, że w Kambodży panuje matriarchat, gdyż głową rodu jest zawsze babcia. Dla Kambodżan ważny jest też kult przodków, dlatego w każdym domu prywatnym i przed budynkami publicznymi znajdują się przystrojone kwiatami ołtarze dla duchów przodków, którym kładzie się, oprócz kwiatów, banknoty, jedzenie oraz szklaneczki z czerwoną lemoniadą imitującą krew.

Smaki Kambodży – gdzie pieprz rośnie – Kampot

Pod protektoratem francuskim rozwinięto w królestwie Khmerów produkcję nie tylko doskonałego rumu z trzciny cukrowej, ale i pieprzu Kampot zwanego kiedyś pieprzem indochińskim. Kampot to wyjątkowo aromatyczna odmiana pieprzu czarnego uważana za jedną z najlepszych na świecie. Wybitni szefowie kuchni uwielbiają jego rozgrzewający i pikantny smak.

Durian

Różnorodność owoców w Kambodży jest ogromna! Wiele ich odmian jest zupełnie nieznanych w Europie, ale chyba żaden azjatycki owoc nie dzieli bardziej opinii smakoszy niż durian. Niektórzy go kochają, inni nienawidzą. Zwykle nie wolno go wnosić do hotelu ze względu na intensywny zapach. Zapach ten można opisać jako smród starej cebuli i zgniłego sera w jednym… W smaku durian przypominał mi dobry budyń waniliowy.

Demokratyczna Kampucza

W latach 1975–1979 Kambodża znalazła się pod dyktaturą Czerwonych Khmerów. Zmieniono wtedy nazwę kraju na Ludową Republikę Kampuczy (PRK). Zamknięto szkoły, szpitale i fabryki. Zlikwidowano własność prywatną i pieniądze. Zdelegalizowano religię, a mieszkańców miast zamknięto w obozach pracy przymusowej, gdzie umierali z głodu. Dla Czerwonych Khmerów wrogami byli wojskowi, mnisi, arystokracja, intelektualiści, a nawet ci, którzy nosili okulary. W latach dyktatury Pol Pota przy użyciu niewyobrażalnie okrutnych metod zamordowano dwa z siedmiu milionów mieszkańców tego kraju.

Polskie błękitne berety

Rządy USA, Chin oraz wielu krajów Zachodu wspierały dyktatora Pol Pota. Po zakończeniu wojny domowej wysłano jednak do PRK siły pokojowe ONZ (popularnie zwane błękitnymi beretami albo błękitnymi hełmami) w celu wsparcia Tymczasowej Administracji ONZ w Kambodży. Polska od maja 1992 r. wysłała tam łącznie 1200 żołnierzy (w trzech turach przez osiemnaście miesięcy). Stanowili oni m.in. bazę logistyczną i kontyngent inżynierski mający za zadanie rozminowywać i odbudować drogi oraz mosty, a także zabezpieczyć wolne wybory. Bardzo słabo opłacani Polacy musieli mieszkać w spartańskich warunkach, bez odpowiedniego zaplecza żywieniowego. Dokuczał im brak wody pitnej i brak jakiejkolwiek komunikacji z rodzinami w kraju. Poza tym musieli kilka razy odeprzeć atak partyzantki Czerwonych Khmerów.

No cóż, to prawdziwe życie – Lara Croft przeżywała w magicznej krainie Khmerów bardziej efektowne i fascynujące przygody.

Jolanta Helena Stranzenbach