Z fajką do wolności

Na początku lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku, za namową przyjaciół, zupełnie przypadkowo zostałem członkiem słupskiego Klubu Fajki „Pipe Club“ – pierwszego takiego klubu w Polsce. Byłem wtedy „normalnym“ palaczem papierosów, więc zapach dymu tytoniowego nie był mi obcy. Fascynująca była jednak atmosfera panująca w tej niedużej organizacji, dobrowolnie stworzonej przez wolnych i aktywnych ludzi. Szczególną troskę o nią wykazywał prezes klubu, słupski lekarz Józef Dobrecki. Okazało się, że przebywanie w tym środowisku obudziło we mnie nieznany wcześniej talent – nie tylko rzuciłem palenie papierosów na rzecz fajki, ale zacząłem je także rzeźbić!

Nasze spotkania w zadymionej piwnicy „Hades“ zaowocowały poznaniem, jak się okazało, dość prężnego ruchu fajczarskiego spoza Polski. Udało nam się nawiązać kontakty m.in. z klubami z niemieckiej Bremy i czeskiego Brna. Były to wyjątkowo serdeczne spotkania, mimo że zdawaliśmy sobie sprawę z tego, iż inwigilowała nas bezpieka. Zbliżał się jednak rok 1980, który zaowocował powstaniem Solidarności, więc nie byliśmy już tak bojaźliwi. Na jednym ze spotkań klubowych, pod koniec roku 1979, kolega przyniósł klocek drzewa wrzoścowego przygotowany do wyrzeźbienia fajki. Padła propozycja, by uczynił to ktoś z członków klubu. Postanowiłem podjąć się tego zadania, zupełnie nieprzygotowany. Podejrzewam, że smykałkę do rzeźbienia miałem z okresu wczesnej młodości, kiedy to zesłano nas do Kazachstanu. Tam pomagałem rodzicom w utrzymaniu rodziny, rzeźbiąc w drewnie zabawki dla dzieci za pomocą prymitywnych narzędzi. Do dziś noszę w kieszeni dobry scyzoryk.

Nie miałem warsztatu ani precyzyjnych narzędzi, których w czasach PRL-u w handlu praktycznie nie było. Kompletowałem je z niemałym wysiłkiem od podstaw. Wstępną obróbkę, przy główce fajki, robiłem w piwnicy, zaś rzeźbienie i wykończenie w domu. Gdy zaprezentowałem w klubie pierwszą fajkę, z ustnikiem bez filtra, posypały się – wraz z dostarczeniem kolejnych klocków wrzośca – prośby kolegów o następne egzemplarze. Mobilizowało mnie to do doskonalenia warsztatu i wykorzystania piękna struktury wrzośca. Podjąłem też próbę zarejestrowania działalności w Izbie Rzemieślniczej, jednak zrezygnowałem po pierwszych kontaktach z biurokracją PRL-u.

Szczególnym wydarzeniem było nadanie Lechowi Wałęsie tytułu honorowego członka klubu w roku 1981. Z tej okazji wykonałem dla niego fajkę nr 15, którą z dyplomem wręczyliśmy mu w grudniu 1982 roku w jego gdańskim mieszkaniu.

W drugiej połowie lat osiemdziesiątych wykonywałem głównie fajki z filtrem. Ustaliłem także ostatecznie znak firmowy z kolejnym numerem fajki oraz wmontowałem złote kółko na ustniku. Przygodę z fajkami zakończyłem w roku 1991, będąc już działa- czem politycznym. Ogółem wykonałem 149 fajek, które trafiły nie tylko do polskich fajkarzy, ale także do czeskich i niemieckich. Mam nadzieję, że są one do dziś świadectwem mojej wizji estetycznej i uporu w wykorzystaniu tak pięknego materiału, jakim jest wrzosiec. Przechowuję do dziś szkice rysunkowe moich fajek i cieszę się z szerokiego udostępnienia działalności naszego klubu w internecie. Do Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku koledzy przekazali część swoich pamiątek tamtych lat, w tym również fajki mojego rzeźbienia. Za pośrednictwem Bałtyckiej Biblioteki Cyfrowej można zapoznać się z pełną dokumentacją naszego Klubu Fajki „Pipe Club“.

Niestety, suche protokoły zebrań klubu z okresu PRL-u nie oddają w pełni tamtej wspaniałej atmosfery panującej w naszym środowisku, które było pionierem wcielającym w życie mocno wtedy ograniczonego prawa do zrzeszania się.

Dziś już fajek nie palę, ale z sentymentem spoglądam na gablotę z moimi dziełami, których palenie w doborowym towarzystwie dawało nam namiastkę wolności w czasach komunistycznego zniewolenia.

Jerzy Bogdan Lisiecki